Giải pháp công nghệ “mắt thần” giúp Hải quan phát hiện vi phạm

Đại diện hãng VIKEN giới thiệu về công nghệ máy soi cầm tay. Ảnh: H.Nụ

Dấu ấn tại sự kiện Hội nghị và Triển lãm công nghệ năm 2023 của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO), do Hải quan Việt Nam đăng cai tổ chức vừa qua tại Hà Nội là sự xuất hiện của rất nhiều công nghệ tiên tiến, hiện đại đang được ứng dụng tại nhiều nước trên thế giới. Chẳng hạn như: công nghệ máy soi container, hệ thống giám sát bằng định vị, các thiết bị phát hiện ma túy. Đặc biệt, một số tập đoàn công nghệ giới thiệu về áp dụng trí tuệ nhân tạo, các công nghệ mới phân tích, xử lý dữ liệu thông tin để phục vụ đánh giá, xác định trọng điểm, xác định rủi ro trong kiểm tra.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Thọ cho biết, những kinh nghiệm, ý tưởng, giải pháp đó sẽ góp phần giúp Hải quan Việt Nam có hướng đi phù hợp để hoàn thành được các mục tiêu đặt ra trong Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030.

Trong việc sử dụng công nghệ AI vào kiểm tra hàng hóa, Publican là một trong những giải pháp độc đáo và tiên tiến. Giải pháp AI của Publican dựa vào việc thu thập và xử lý (theo thời gian thực) dữ liệu kinh tế và thương mại toàn cầu từ các nguồn mở, từ đó cung cấp thông tin chi tiết toàn diện và chính xác về tất cả các thực thể liên quan đến một lô hàng. Theo đơn vị sáng lập, ưu điểm lớn nhất của hệ thống Publican là hệ sinh thái dữ liệu siêu lớn, bao trùm và hoàn chỉnh nhất trong lĩnh vực hải quan; bên cạnh đó, hệ thống cũng tạo dựng hệ sinh thái lô hàng trực quan, toàn diện. Việc này sẽ giúp công chức hải quan nắm bắt được đầy đủ tính logic của kết quả phân tích, cũng như dễ dàng xem xét sâu hơn về từng mối liên kết của trường hợp điều tra.

Ví dụ về những tình huống phát hiện dấu hiệu vi phạm thông qua hệ thống Publican, nhà phát triển Ultra Information Solutions nêu vụ việc lô hàng băng tải từ châu Âu cố gắng “lách” thuế. Thực tế, gian lận xuất xứ là một trong những hình thức gian lận phổ biến và khó phát hiện nhất trong quy trình thông quan. Mục đích là làm sai lệch thông tin về xuất xứ hàng hóa, từ đó “lách” một phần hoặc toàn bộ khoản thuế quan lẽ ra phải nộp. Loại hình gian lận này chủ yếu lợi dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa các quốc gia, khu vực.

Một trong những vụ việc qua hệ thống Publican phát hiện dấu hiệu gian lận xuất xứ là: lô hàng từ Ý khai báo loại hàng hóa là băng tải vận chuyển có xuất xứ tại Ý, nước được hưởng ưu đãi thuế suất 0%. Cụ thể, sau khi có được các thông tin đầy đủ về chuỗi cung ứng của nhà sản xuất, hệ thống Publican đã phát hiện chi tiết quan trọng, bao gồm tất cả các nhà cung cấp cho nhà xuất khẩu và lịch sử vận chuyển hàng hóa. Điều này cho thấy khả năng xảy ra gian lận xuất xứ đối với lô hàng kể trên. Publican phát hiện người xuất khẩu lô hàng không có lịch sử trao đổi hàng hóa được khai báo có nguồn gốc từ Ý, nhưng nhà xuất khẩu đó đã có lịch sử giao hàng hóa tương tự từ Ấn Độ, nơi đang chịu mức thuế suất nhập khẩu lên đến 40%. Theo tính toán, mức thuế của lô hàng phải đóng cao hơn 32.000 USD so với mức thuế khai báo ban đầu.

Bên cạnh đó, tại Hội nghị và Triển lãm công nghệ năm 2023 của WCO, các thiết bị soi chiếu không xâm nhập cũng là giải pháp và sáng kiến công nghệ tiên tiến giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát hải quan. Một thiết bị công nghệ hiện đại giúp phát hiện hành vi gian lận là máy soi chiếu cầm tay của Hãng VIKEN. Theo đại diện VIKEN, máy soi chiếu được dùng tại các sân bay, cảng biển. Tại các cảng biển, máy soi chiếu này có thể dễ dàng soi chiếu những gì có trong các container. Máy soi cầm tay có thể chụp X-quang gầm của phương tiện. Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ đã phát hiện ra rất nhiều ma túy cất giấu trong các thanh cản xe, ống giảm thanh, khoang chứa xăng khi tia X-quang quét qua. Theo đó, Hải quan có thể biết được ma túy đã được cất giấu trong các khoang chứa xăng.

Tương tự, Rapiscan cũng là một công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ, cung cấp giải pháp bảo mật. Đặc biệt, với công nghệ soi chiếu sử dụng tia X-quang tán xạ ngược cho phép đơn vị sử dụng thu thập dữ liệu từ các tia X-quang tán xạ hình ảnh của vật thể và quay trở lại máy phát hiện hình ảnh. Công nghệ này được sử dụng tại cảng biển, cảng hàng không hoặc cửa khẩu biên giới để soi chiếu container, phương tiện vận chuyển hàng hóa. Khi sử dụng công nghệ soi chiếu này, đơn vị sử dụng sẽ thu thập được hình ảnh tia X-quang năng lượng cao và cả hình ảnh tán xạ ngược của nó và công nghệ này có thể cài đặt trên mọi thiết bị. Đây là công nghệ mới nhất cho phép cơ quan Hải quan thực hiện soi chiếu tự động bằng “xe X-quang di động” (mobile X-ray trailer), sau đó tạo ra hình ảnh X-quang để cơ quan Hải quan phân tích dữ liệu.